· Hem bütün evliya ve sıddıkîn ve urefâ ve muhakkıkînin muhtelif meşreplerine ve ayrı ayrı mesleklerine, herbirindeki meşrebin mezâkına lâyık ve o meşrebi tenvir edecek ve herbir mesleğin mesâkına muvafık ve onu tasvir edecek birer risale ibraz eden mukaddes bir kütüphane hükmünde bir kitab-ı semâvîdir.
İKİNCİ CÜZ VE TETİMME-İ TARİF: Kur'ân Arş-ı Âzamdan, İsm-i Âzamdan, her ismin mertebe-i âzamından geldiği için, On İkinci Sözde beyan ve ispat edildiği gibi,
Kur'ân,
· bütün âlemlerin Rabbi itibarıyla Allah'ın kelâmıdır;
· hem bütün mevcudatın İlâhı ünvanıyla Allah'ın fermanıdır;
· hem bütün semâvât ve arzın Hâlıkı namına bir hitaptır;
· hem rububiyet-i mutlaka cihetinde bir mükâlemedir;
· hem saltanat-ı âmme-i Sübhâniye hesabına bir hutbe-i ezeliyedir;
· hem rahmet-i vâsia-i muhîta nokta-i nazarında bir defter-i iltifâtât-ı Rahmâniyedir;
· hem Ulûhiyetin azamet-i haşmeti haysiyetiyle, başlarında bazan şifre bulunan bir muhabere mecmuasıdır;
· hem İsm-i Âzamın muhitinden nüzul ile Arş-ı Âzamın bütün muhâtına bakan ve teftiş eden hikmetfeşan bir kitab-ı mukaddestir.
Ve şu sırdandır ki, "Kelâmullah" ünvanı, kemâl-i liyakatle Kur'ân'a verilmiş ve daima da veriliyor. Kur'ân'dan sonra sair enbiyanın kütüp ve suhufları derecesi gelir. Sair nihayetsiz kelimât-ı İlâhiyenin ise, bir kısmı dahi has bir itibarla, cüz'î bir ünvanla, hususî bir tecelliyle, cüz'î bir isimle ve has bir rububiyetle ve mahsus bir saltanatla ve hususî bir rahmetle zahir olan ilhâmât suretinde bir mükâlemedir. Melek ve beşer ve hayvânâtın ilhamları, külliyet ve hususiyet itibarıyla çok muhteliftir.
ÜÇÜNCÜ CÜZ:
Kur'ân,
· asırları muhtelif bütün enbiyanın kütüplerini ve meşrepleri muhtelif bütün evliyanın risalelerini ve meslekleri muhtelif bütün asfiyanın eserlerini icmâlen tazammun eden,
· ve cihât-ı sittesi parlak ve evham ve şübehâtın zulümâtından musaffâ,
· ve nokta-i istinadı, bilyakîn, vahy-i semâvî ve kelâm-ı ezelî,
· ve hedefi ve gayesi, bilmüşahede, saadet-i ebediye,
· içi, bilbedâhe, hâlis hidayet,
· üstü, bizzarure, envâr-ı iman,
· altı, biilmilyakîn, delil ve burhan,
· sağı, bittecrübe, teslim-i kalb ve vicdan,
· solu, biaynilyakîn, teshir-i akıl ve iz'an,
· meyvesi, bihakkılyakîn, rahmet-i Rahmân ve dâr-ı cinân,
· makamı ve revacı, bilhads-i sâdık, makbul-ü melek ve ins ü cân bir kitab-ı semâvîdir.
Kur'ân'ın tarifine dair üç cüz'ündeki sıfatların herbiri başka yerlerde kat'î ispat edilmiş veya ispat edilecektir. Dâvâmız mücerret değil, herbirisi burhan-ı kat'î ile müberhendir.
ba
Birinci Şule
Bu Şulenin Üç Şuası var.
BİRİNCİ ŞUA
Derece-i i'cazda belâğat-i Kur'âniyedir. O belâğat ise, nazmın cezaletinden ve hüsn-ü metanetinden ve üslûplarının